خانه اردکانی مشهد

خانه اردکانی مشهد یا همان خانه دولابیان

اگر علاقه زیادی به دیدن خانه های سنتی ایرانی دارید، ما به شما تماشای خانه اردکانی مشهد را پیشنهاد می کنیم. این خانه تاریخی در بلوار وحدت مشهد واقع شده و یکی از جاذبه های گردشگری شهر مشهد است. این اثر تاریخی یک بار در تاریخ یازدهم مرداد ماده سال 1384 به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. اما بعدها و بدون علت مشخصی، در سال 1391 از فهرست آثار ملی خارج شد.

خانه اردکانی مشهد

همان طور که از نام این اثر پیداست، این خانه متعلق به خانواده اردکانی بوده است. سرپرست خانواده یعنی حاج حسین اردکانی که یکی از تجار معروف مشهد بوده، صاحب اول این خانه است. بعدها و بعد از مرگ صاحب خانه در سن 63 سالگی، ورثه حاج حسین این بنا را در سال 1353 هجری شمسی به خانواده دولابیان فروختند. اما هنوز هم در بین کسبه مشهد، این خانه به نام خانه اردکانی شناخته می شود.

طبق شواهدی که وجود دارد، همسر آقای دولابیان، قبل از خرید این خانه نذر کرده بود که اگر امام رضا (ع) حاجت او را بدهد و همسرش خانه ای بزرگتر خریداری کند، روضه ها اهل بیت را در آن برپا خواهد کرد. برای همین هم هر ساله مراسم سوگواری اهل بیت در این خانه برگزار می شود و شرکت در آن برای عموم مردم آزاد است.

تاریخ ساخت بنا

بسیاری از پژوهشگران معتقدند که سن این بنا به دوره قاجاریه باز می گردد. این بنا دارای دو بخش اعیان نشین در ضلع شمالی و جنوبی است که ضلع شمالی آن در سال 1298 هجری قمری، یعنی حدود یک قرن پیش و ضلع جنوبی آن در سال 1351 هجری قمری، یعنی حدود 85 سال پیش و در دوره پهلوی اول ساخته شده است.

ویژگی های خانه اردکانی مشهد

این خانه شامل بخش های اصلی زیر است که همگی از ارکان اصلی خانه های سنتی ایرانی هستند:

  • حیاط مرکزی
  • تابستان نشین
  • زمستان نشین
  • تنورخانه
  • شاه نشین
  • آب انبار
  • حوض خانه

کاشی کاری که بر روی نمای ورودی این خانه انجام شده، مربوط به دوره قاجاریه است. ورودی اصلی این خانه در ضلع شمالی آن واقع شده است. در ورودی این خانه فضای کوچکی وجود دارد که در سمت راست آن آشپزخانه و در سمت چپش دو اتاق واقع شده است. در کنا در ورودی پله های منتهی به طبقه اول وجود دارد. در طبقه اول این بنا، اتاق های پذیرایی از مهمان ها واقع شده اند.

همان طور که قبلا هم گفته شد، این بنای زیبا دارای دو بخش اصلی تابستان نشین (ضلع جنوبی) و زمستان نشین (ضلع شمالی) است. اتاق های قسمت زمستان نشین پهنای کمتری دارند. در واقع این عرض کم به نور خورشید اجازه می دهد که تمام فضای خانه را گرم نگه دارد. اما اتاق هایی که در بخش تابستان نشین واقع شده اند، عرض بیشتری دارند و همین موضوع باعث می شود که فضای خانه کمتر گرم شود.

سایر ویژگی ها

خانه اردکانی مشهد
خانه اردکانی مشهد

از رو به روی در اصلی این عمارت، می توانید وارد حیاط اصلی یا همان حیاط مرکزی خانه شوید. در قسمت جنوبی یا همان تابستان نشین، ایوانی در طبقه اول و سایه بانی در طبقه همکف وجود دارد. این نوع معماری از ورود نور خورشید به اتاق ها جلوگیری می کند. در طبقه همکف اتاقی بنا شده است که محل جمع آوری هیزم می باشد. در همین اتاق نیز تنوری برای پخت و پز طراحی شده است.

اتاقی نیز در مرکز طبقه همکف وجود دارد که محل نگهداری و انبار برنج و روغن بوده است. حوض خانه نیز درست کنار این اتاق می باشد. می توانید در ضلع شرقی حوض خانه، آب انبار را مشاهده کنید. البته متاسفانه آب انبار این خانه در حال حاضر تخریب شده است.

طبقه بالا نیز دارای سه اتاق و ایوانی با چهار ستون چوبی در دو ضلع شرقی و جنوبی و پلکانی‌ برای رسیدن به پشت بام می باشد.

تزیینات بنا

این بنای تاریخی زیبا دارای کاشی کاری های بی نظیری در سنتوری‌های بالای پنجره ها و قسمت های دیگر دیوارها می‌باشد. کتیبه ای نیز در قسمت ورودی زمستان نشین نصب شده که بر روی آن آیه شریفه (انا فتحنا لک فتحا مبینا) درج شده است. تاریخی که بر روی این کتبه نقش بسته است، ۱۳۵۱ هجری قمری می باشد. اما هنوز از زمان دقیق ساخت و نصب این‌ کتیبه اطلاع دقیقی در دسترس نیست.

همان طور که در بالا نیز توضیح دادیم، معماری زیبا و بی نظیر این خانه باعث شده است که اهل خانه از سرمای زمستان و گرمای تابستان در امان بمانند. قسمت شاه نشین، تنورخانه، آب انبار، حوض، ایوان و کاشکی کاری این بنا که به سبک پهلوی است، خانه اردکانی مشهد را از سایر خانه های تاریخی متمایز ساخته است.

جالب است بدانید که نمای دیوارهای داخلی خانه اردکانی مشهد به سبک قاجاریه است. اما نمای خارجی خانه، نشان دهنده سبک پهلوی است. این موضوع نشان می دهد که یا نمای خارجی خانه در دوره پهلوی بازسازی شده است یا این بخش خانه با تاخیر ساخته شده است. البته پژوهشگران معتقدند که تغییر زیادی در ساختار این خانه ایجاد نشده است.