آرامگاه پیر پالان دوز

پیر پالان دوز کیست و آرامگاه او در کجا قرار دارد؟

یکی از بناهای تاریخی مجموعه حرم مطهر امام رضا (ع)، مقبره ای تاریخی منسوب به پیر پالان دوز است. این آرامگاه که مربوط به دوره صفویه می باشد، محل دفن یکی از عرفا و صوفیان سلسله ذهبیه است. اگر با این بنای تاریخی آشنایی ندارید اما علاقمند به کسب اطلاعات در مورد آن هستید، ما را تا انتهای این مطلب مجله مشهد رو همراهی کنید.

پیر پالان دوز

این بنا در دوران شاه محمد خدابنده صفوی در سال 985 هجری قمری ساخته شد. در واقع این مقبره محل دفن شیخ محمد مقتدی کارندهی، که یکی از عرفای مشهور شیعه مذهب ذهبیه است، می باشد. شیخ کارندهی یا همان کاردهی، معروف به پیر پالان دوز در نیمه دوم قرن دهم هجری قمری در روستای کارده از توابع مشهد چشم به جهان گشود. او گرچه یکی از عارفای مشهور سلسله ذهبیه بود، اما برای امرار معاش به حرفه پالان دوزی مشغول بود. یکی از آثار به جا مانده از این عارف، قرآن هفت سوره ای می باشد که به خط ثلث به رشته تحریر درآمده است.

وی یکی از عرفای هم دوره با شیخ بهایی بود و علاوه بر عرفان، در کیمیاگری و خطاطی نیز دستی بر آتش داشت. تخصص اصلی او در هنر خطاطی، نوشتن متون به شیوه ثلث بود. به طوری که از جمله آثار ماندگار وی می توان به قرآن هفت سوره ای که با همین خط نوشته شده است، اشاره کرد.

شیخ محمد مقتدی برای طی کردن مسیر سلوک، سال های زیادی از عمر خویش را به تحصیل در حضور عرفای بزرگ سپری کرد. یکی از برجسته ترین اساتید او می توان به شیخ کمال الدین حسین تبادکانی (تاج الدین خوارزمی) اشاره کرد. شیخ محمد پس از کسب علم و فیض نزد این عارف بزرگ و سپری کردن مدارج کمال، با دختر شیخ ازدواج کرد.

سلسله ذهبیه

سسله ذهبیه شاخه‌ ای عرفانی از پیروان کرخی و نجم الدین کبری بوده اند. از سده هفتم هجری قمری به بعد شیوخی مانند میر سید علی همدانی، خواجه اسحاق ختلانی و سید عبدالله برزش آبادی پیشوایی این فرقه را بر عهده داشته اند. نسب سید عبدالله که یکی از پیشوایان این سلسله بود، به نسل بیستم امام سجاد (ع) باز می گشت. وی بیشتر عمر خود را در روستای برزش آباد مشهد گذراند و سرانجام در سال 827 هجری قمری چشم از جهان فرو بست و در همان روستا به خاک سپرده شد.

از زمان سید عبدالله به بعد، به پیروان این سلسله ذهبیه گفته می شد که عمدتا روی به تشییع نهاده بودند. ششمین قطب سلسله ذهبیه پس از سید عبدالله برزش آبادی همین شیخ محمد کارندهی بوده است.

آرامگاه پیر پالان دوز
آرامگاه پیر پالان دوز

مقبره پیر پالان دوز

این عارف بزرگ، پس از مرگ، در ضلع شمال شرقی مجموعه حرم امام رضا (ع) به خاک سپرده شد. بنای مقبره او در طول سال های اخیر به طور کامل بازسازی شده و شامل بخش های زیادی از جمله درگاه ورودی، رواق‌، فضای طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره است. نمای بیرونی ساختمان با طاق نما، قاب، لچکی و هنر کاشی کاری آراسته شده است. درون ساختمان نیز می توانید نقوش هندسی و ترنج را مشاهده کنید.

این بنای چهارگوش دارای یک گنبد و ایوانی آجری نیز می باشد. بخش بیرونی بنا دارای تزیینات نقاشی است که متعلق به دوره صفویه می باشد. اما متاسفانه به دلیل تماس بنا با عوامل محیطی مانند، باد، باران و رطوبت، دیگر اثری از این هنر باقی نمانده است. به جز بخشی که مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است، بقیه نقوش تقریبا به طور کامل از بین رفته اند.

در نمای خارجی بنا، طاق نماهای تیزه دار آجری و پشت بغل های کاشی و قاب های مستطیلی تزئینی وجود دارد که در عین سادگی، جلوه ای بسیار شکیل به بنا داده اند. سطح رویی گنبد که بر روی گردنه ای استوانه ای بنا شده، با کاشی های فیروزه ای ساده مزیین شده است. شکل کلی بنا، بقایای به جا مانده از هنرهای به کار رفته در تزیین آن و سبک معماری اتخاذ شده همگی نشان از این دارند که بقعه پیر پالان دوز مربوط به دوران صفوی است. البته تاریخ درج شده روی کتیبه این بنا نیز همین موضوع را نشان می دهد.

این بنای تاریخی در خیابان نواب صفوی شهر مشهد، یعنی درست در ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) واقع شده و در تاریخ ۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


منتشر شده

در

توسط