همه شهرهای جهان، از نظر سطح معیشتی مردمی که در آن زندگی می کنند و امکاناتی که در اختیار مردم قرار دارد به دو قسمت شمال شهر و جنوب شهر تقسیم می شوند. مشهد نیز از این قاعده مستثنی نیست. یکی از محلی های قدیمی که در گذشته جزء محل های اعیان نشین این شهر بوده است، محله ای به نام ارگ است. امروز می خواهیم در مورد یکی از خانه های قدیمی این محله یعنی خانه پیشه وران مشهد با شما صحبت کنیم.
محله ارگ محلی قدیمی است که در نزدیکی قلعه ارگ قرار داشت. این قلعه محل استقرار شاهان و دروازه ورودی شهر بود. طبق شواهد موجود، سلطان حسین صفوی در این قلعه زندگی می کرد. اما متاسفانه در حال حاضر از این قلعه و محل فقط چند خانه قدیمی که یکی از آن ها خانه پیشه وران است به جا مانده. خیابان دانشگاه، سعدی، تقی آباد و خسروی هم اکنون در محلی واقع شده اند که در گذشته به محله ارگ مشهور بوده است.
معرفی خانه پیشه وران
همان طور که گفتیم خانه پیشه وران مشهد یکی از بناهای تاریخی است که در محل ارگ واقع شده است. این خانه حدودا 80 سال قدمت دارد. محل ارگ محلی بسیار سرسبز و پر از درختان توت بود. این سرسبزی به قنات های زیاد جاری در آن مربوط می شد. محا ارگ در نزدیکی ناحیه سراب بود که امروزه نام خیابانی در مشهد است. البته در حال حاضر نیز در این محل درخت توت وجود دارد.
سقف چوبی، درب و پنجره های چوبی، آجر کاری ها چشم نواز، کاشی کاری های زیبا و درختان حیاط خانه، یکی از ویژگی های منحصر به فرد خانه پیشه وران است که با دیدن آن ها تصویری از خانه های قدیمی ایرانی در ذهن نقش می بندد. یکی از نکات جالب در مورد این خانه وجود دستگاه ریسندگی و بافندگی در آن است. بسیاری از مورخان معتقدند که وجود این دستگاه در خانه نشان دهنده حرفه افرادی بوده است که در آن زندگی می کردند.
قدمت خانه پیشه وران مشهد، به علت عدم وجود کتیبه و تاریخ مستند ساخت، هنوز دقیقا مشخص نیست اما با توجه به مستندات شفاهی زمان ساخت این خانه به دهه اول قرن ۱4، یعنی اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول نسبت داده می شود.
ترمیم و احیاء بنا
در حال حاضر مالکیت این بنا در اختیار شهرداری منطقه 8 مشهد است. به همین منظور شهرداری سعی کرده که با اجرای برنامه هایی مانند شاهنامه خوانی، نمایشگاه عرضه اموال عتیقه و اجرای برنامه های خاص از این بنا به عنوان منبع درآمد برای خود استفاده کند. حتی یکی از منابع درآمدی این خانه، دریافت پول در ازای ارائه اطلاعات موثق در مورد آن است.
خانه پیشه وران تاکنون 2 الی 3 بار بازسازی شده است. در این بازسازی ها سعی شده که سبک زندگی مردم این شهر در دوران ساخت این خانه به تصویر کشیده شود. در ترکیب این خانه که در بازسازی های انجام شده به صورت موزه به نمایش درآمده است، جذابیت های بصری که از لحاظ مفهومی و ظاهری برای مخاطبان آشنا هستند، به تصویر کشیده شده است. مسئولان شهرداری معتقدند که بازسازی خانه پیشه وران آن را به یک موزه مردم شناسی تبدیل کرده و بازدید از آن می تواند گردشگران را با فرهنگ مردم مشهد در یک دوره تاریخی مشخص آشنا کند.
یکی از مهمترین اهدافی که در بازسازی خانه پیشه وران مستتر است، تقویت زیر ساخت های گردشگری در شهر مشهد می باشد. این خانه تاریخی در سال 1384 هجری شمسی به عنوان اثر تاریخی ملی به ثبت رسیده است.