نگاهی به ویژگی ها و مشخصات فنی صحن قدس حرم امام رضا (ع)

همان طور که می دانید صحن به معنی حیاط و محیط باز است. در حرم مطهر امام رضا (ع)، به دلیل پذیرایی سالانه از میلیون ها زائر، به صحن توجه زیادی شده است. این مقبره متبرکه دارای 9 صحن است. در ادامه این مطلب مجله مشهد رو در مورد یکی از این صحن ها یعنی صحن قدس صحبت خواهیم کرد.

آشنایی با صحن قدس

در قسمت جنوبی حرم مطهر و مسجد گوهرشاد، بین بست شیخ بهایی و قسمت جنوب غربی رواق امام خمینی (ره) صحنی بنا شده است که به صحن قدس معروف می باشد. مساحت این بخش از حرم بالغ بر 2530 مترمربع بوده و ساخت آن به سال 1373 هجری شمسی باز می گردد. این صحن 6 ورودی و 28 حجره دارد. ارتفاع ایوان جنوبی آن 16 متر است و از نظر ظاهری مشابه ایوان مقصوره می باشد. سقف این ایوان دارای کاشی کاری و آجرکاری است و دیواره های آن نیز با کاشی معرق تزیین شده است. در وسط ایوان موجود در صحن قدس، محرابی زیبا وجود دارد. بالای سر این محراب کتیبه ای از کاشی متبرک به آیات سوره مبارکه «نور» به چشم می خورد.

این صحن دارای دو طبقه است که طبقه زیرین آن 5700 مترمربع زیر بنا دارد. در این بخش از صحن، انبار، موتور خانه و سرویس های بهداشتی قرار گرفته است.

در طبقه همکف که حدود 3200 مترمربع زیر بنا دارد، 6 ورودی و 28 حجره به چشم می خورد. از این 28 حجره، 14 حجره در طرف مسجد و صحن و 14 حجره رو به روی آن ها قرار دارد. روی هر حجره نیز اسامی هر یک از چهارده معصوم نوشته شده است. ارتفاع صحن از کف تا دیوارها 6 متر است. این صحن چهار ایوان و سردر دارد و ایوان قبله آن از ایوان های دیگر بزرگتر است. در معماری سنتی ایرانی، معمولا ایوان قبله بزرگتر از سایر ایوان ها ساخته می شود. در این صحن نیز این قانون رعایت شده است. ایوان های کوتاه این صحن 12 متر و ایوان بلند آن 16 متر ارتفاع دارند.

دیگر ویژگی های صحن

این صحن از ضلع شرقی به صحن موزه و از شمال به مسجد گوهرشاد ختم می شود. غرب این صحن به بست مسجد گوهرشاد راه دارد.

سقاخانه ای زیبا که در وسط صحن وجود دارد، یاد و خاطره نخستین قبله گاه مسلمانان جهان را زنده نگه می دارد. مقیاس ابعاد این بنا نسبت به بنای اصلی قدس، 1 به 8 می باشد.

سیستم آب آشامیدنی این سقاخانه مجهز به چشم الکترونیکی است. ارتفاع این سقاخانه از کف صحن تا نیزه گنبد حدودا 24 متر است. شعاع گنبدی که وسط این سقاخانه ساخته شده نیز معادل 8/4 متر می باشد. همچنین شعاع قسمت داخلی بنا بدون احتساب رواق پیرامونش، 6/9 متر و مساحت کلی سقاخانه 130 متر مربع است.

منبعی که در زیر زمین این سقاخانه تعبیه شده است و نوعی آب سرد کن محسوب می شود، 600 متر مکعب آب را در خود جای می دهد. گنبد طلایی این بنا، بعد از سرد شدن آب، به منبع آب سرد تبدیل می شود. گنبد بنا طلاکاری و قسمت خارجی آن، با کاشی های معرق تزیین شده است.

کتیبه های صحن قدس

در حاشیه ایوان شرقی که به صحن موزه منتهی می شود، سوره مبارکه مجادله نوشته شده است. این کتیبه با خط ثلث و توسط فضائلی به رشته تحریر در آمده است. در قسمت شمالی صحن قدس که متصل به مسجد گوهرشاد است نیز ایوانی بزرگ وجود دارد. در کف ایوان دو صفه و بالای صفه ها نیز دو غرفه قرار دارد.

در ایوان ضلع غربی نیز سوره مبارکه والفجر نوشته شده است. در سقاخانه مرکزی صحن قدس و درست دور گنبد این سقاخانه سوره مبارکه اسراء و در دور جایگاه نوشیدن آب سوره مبارکه یس و القرآن حکیم نوشته شده است.